Fiziksel Aksiyon Çalışmaları (2018-2019)

(İstanbul Amatör Tiyatrolar Platformu’nda, Tiyatro Boğaziçi yürütücülüğünde, Şubat 2004 tarihli fiziksel aksiyonlar atölyesinden hareketle oluşturulmuştur. Bilgilere Mimesis’in 11. sayısından erişilmiştir.)

Bu seneki fiziksel aksiyon çalışmamızın büyük bir kısmını, Tiyatro Boğaziçi’nin K. Stanislavski’nin çalışmalarından ve araştırmalarından hareketle 2004 yılında İATP’de yaptığı ‘’Fiziksel Aksiyonlar Atölyesi’’ oluşturdu.

Eğitim dönemimizin büyük bir kısmını kapsayan fiziksel aksiyon çalışmaları, daha çok grubun yeni ya da oyunculuk deneyimi fazla olmayan üyelerini kapsamaktadır. Tiyatro Boğaziçi’nin atölyesinin, deneyimli oyunculara yönelik oluşturulduğunu düşünerek grubumuz için bir ön çalışmayı uygun gördük. Ön çalışmayı oluştururken çıkış noktamız ‘‘serbest aksiyon’’ çalışmasının daha çok birebir çalışılması ve çalışma esnasında sahnede olmayan katılımcıların pasif olarak oturma sürelerini azaltarak daha dinamik bir çalışma ortamı sağlamaktı.

Yaklaşık 5 hafta süren bu çalışma Kasım-Aralık aylarında gerçekleşti.

1) Ön Çalışma

2) Serbest Aksiyon

3) Çoklu Fiziksel Aksiyon (Verili durumlu)

4) Vokal Fiziksel Aksiyon

5) Kolektif Fiziksel Aksiyon

1) Ön Çalışma

Amacımız, birebir oyunculuk çalışmasına geçmeden kişilerin kendi odaklarında oyunculuk denemeleri yapmaları ve bu şekilde hedeflenen kimi temel oyunculuk aşamalarını toplu bir halde kat etmelerini sağlamaktı. Çalışma esnasında toplu ve bireysel uyarılar yapıldı ve temel oyunculuk arazlarının giderilmesinin yanında serbest aksiyon çalışma süresinin azaltılması hedeflendi. Bir diğer amaç da oyuncuların ‘’verili durum’’un ne olduğunu öğrenmelerini sağlamak ve çeşitli verili durumlar tayin edebilmeleri için alıştırmalar yapmaktı.

Çalışmanın vokal kullanılmadan yapılması gerektiğini belirttik ve oyunculara genel bir eylem başlığı verdik (Bekler, saklanır vb.). Oyunculara verili durumun ne olduğunu açıkladıktan sonra bazı durumlar yaratmasını istedik. Bu isteklerin sayısını olabildiğince az tutarak verili durum oluşturabilmelerini sağlayacak en temel soruları bulmaya çalıştık. Bunun sebebi yapılan ilk temel oyunculuk çalışması olması ve oyuncunun gereksiz detaylar kurmasını engelleyerek eyleme ve duruma odaklanmasının amaçlanmasıydı. Oyunculardan; eylemi neden yaptığına, kim ve nerede olduğuna cevap vermesini ve ayrıca kurdukları durumların çatışma barındırmasını istedik.

Oyuncular eylemlerini oluşturdukları estetik mekânda gerçekleştirirler ve salonda istedikleri bölgeleri kullanmakta özgürdürler. Ancak diğer oyuncuların bedensel bütünlüklerine saygı duymaları gerekmektedir.

1.Eylem: Bekler

Aşama 1: Katılımcılar ‘’verili durum’’ları kendi tayin ederek eylemi gerçekleştirir.

Aşama 2: Oyunculara bir durum vererek geriye kalanları oluşturmalarını istedik.

Verilen durum: Hücresinde mahkeme kararını bekler. Çeşitleme: Cezaevi önünde uzun süre tutuklu olan yakınını bekler.

Aşama 3: Aşama 1’in aynısı.

2. Eylem: Saklanır

Aşama 1: Katılımcılar ‘’verili durum’’ları kendi tayin ederek eylemi gerçekleştirir.

Aşama 2: Oyunculara bir durum vererek geriye kalanları oluşturmalarını istedik.

Verilen durum: Hırsızlık yaptığı sarayda muhafızlardan saklanır.

Aşama 3: Bu aşamada katılımcılardan salonda bulunan bir kişiyi gözleriyle seçmelerini istedik. Ardından ‘’verili durum’’ tayin etmelerini isteyerek, saklandıkları kişinin seçtikleri kişi olduğunu belirttik. Burada amaçladığımız katılımcıların gerçekten birinden saklanırken ne yaptıklarının ve ne düşündüklerinin farkına vararak eylemin hakiki tarafını keşfetmelerini sağlamaktı.

Aşama 4: Oyunculara bir durum vererek 3. Aşamayı tekrar etmelerini istedik.

Verilen durum: Bahçesine girdiği aksi komşusundan saklanır. Tek çıkış kapıdır ve aksi komşu oradan girmektedir.

Aşama 5: Aşama 4’ün benzeri, sadece bu kez 2 kişi seçmelerini istedik.

Verilen durum: Borcunu ödemediği tefecilerden saklanır.

2) Serbest Aksiyon

Kavramlar üzerine konuşmayı mümkün kılması açısından ‘’Fiziksel Aksiyon Yöntemi’’ üzerine çalışılması için giriş niteliğindedir.
Oyuncuya genel bir aksiyon başlığı verilir; beklemek, oturmak, dinlemek vb.
Oyuncu, çeşitli verili durumlar tayin eder, bir ortam tasarlar, eylemi ayrıntılandırır vs.
Oyuncu, olmayan insanların ve nesnelerin olduğu sahneler tasarlamaktan kaçınmalıdır.
Oyuncuya yapılan uyarılar ne yapmaması gerektiği yönünde olmalıdır.

Amaçlanan Kazanımlar

Mimik-jest enflasyonunu gidermek
Vücut kullanımında karşılaşılan sorunları gidermek
Buluşçu eğilimleri budamak
Verili durumları yeterince iyi tasarlayabilmek
Fazlasıyla gelişkin altmetin tanımlama eğilimini gidermek
Mizansen seçimindeki yanlışları düzelterek aksiyonun tam olarak anlaşılabilmesini sağlamak
Kararlılık eksikliğini çözmek

3) Çoklu Fiziksel Aksiyon (Verili durumlu)

Toplumsal jestler oluşturmaya hizmet etmeli, oyuncuyu bir yorum geliştirmeye zorlamalı.
Oyunculara verili durum ve eylem içeren bir cümle verilir.
Oyuncular bir süre çalıştıktan sonra başı sonu olan bir sahne parçası gösterirler.
Yapılan eleştirilere göre ikinci bir gösterim için çalışmaya devam edilir.
İkinci bir gösterim yapılır.
Değerlendirme ve eleştirilerle birlikte bu bölüm sona erer.

Amaçlanan Kazanımlar

İmgesel tasarım eksikliğini gidermek
Aksiyonu icra etme yerine onun mekanik bir taklidini gerçekleştirme eğilimini gidermek
Anlaşılırlık sağlamak
Aşamalandırma sorunlarını çözmek
Ritim-aksiyon ilişkisinde yaşanan sorunları gidermek
Dramaturji eksikliğini çözmek
Yapılan dramaturji ile sergilenen üslubun örtüşmesini sağlamak

4) Vokal Fiziksel Aksiyon

Vokal kullanımının da bir fiziksel eylem olarak düşünülmesi gerekmektedir.
Oyunculardan verili durumlar tayin etmesi istenir.
Örneğin ‘’Nereye’’ repliği ‘’Gitmesini istemediği birini durdurmak’’ amacıyla söylenir. Daha sonra bir başka kişiden soruya uygun cevap vermesi istenir. (Soru ve amacı çeşitlenebilir.) Bu alıştırma üçer dörder kez yapılır.
Amaç kurulan altmetinle konuşmadaki vurgunun uyum göstermesidir.
Alıştırma yeterince yapıldıktan sonra diyaloğun devamı getirilerek kısa bir doğaçlama yapılabilir.

5) Kolektif Fiziksel Aksiyon

1.Aşama

İki kişilik gruplar oluşturulur.
Eylemler; ‘’beklemek’’ ve ‘’beklenilen yere gelmek’’.
Verili durum; ‘’iki kişi de birbirlerini çok özlemiştir’’
Önce oyunculardan kendi yorumlarını geliştirmeleri istenir.
Sonra sergilemeler izlenir.

2. Aşama

Oyunculardan bu eylemi herhangi bir yabancılaştırmaya başvurmadan, samimi bir biçimde yapmaları istenir. (Kısa bir süre çalışırlar.)

3. Aşama

Bütün çiftlerin aynı anda sahnede buluşmaları ve kucaklaşmaları istenir. Bu kucaklaşmayı aynı aksiyonla üç kez tekrarlamaları söylenir. Oyunculardan diğer çiftlerle uyum içinde olmaları ve ortak bir ritim yakalamaları istenir. Bu noktada oyunculardan sade ve içten yorumlarını bozmamaları, herhangi bir mesafe oluşturma çabasına girmemeleri vurgulanır. (Yabancılaştırma yalnızca oyunculuk vasıtasıyla değil, bazı sahneleme araçlarına başvurarak da elde edilebilir.)

4. Aşama

Çiftler özlemle sarılmış bir şekilde fotoğraf verirken, sahneye bu çiftlerden tamamen farklı bir üslupla karşılaşma eylemini icra eden bir çiftin çıkması istenir. Oldukça şiddetli bir mizah içeren grotesk bir karşılaşma olmalıdır. (Grotesk mizah genellikle iflah olmaz karakterlerin icrası sırasında kullanılan bir üsluptur. Bu üslup seyircilerin karakterlere mesafeli bir bakış geliştirmelerine olanak sağlar.)

5. Aşama

Son aşamada ise çiftlerden birbirlerine sarılma eylemini gittikçe şiddetlenen bir tarzda icra etmeleri istenir. Giderek hızlanan ve şiddetlenen kucaklaşma, bir çarpışma ve boğuşma imgesine dönüşmeye başlar.
Bu noktada oyuncuların aksiyonu hareketten almaları istenir: Giderek hızlanan ve şiddetlenen çarpışmanın oyuncuya zaten bir iç aksiyon verdiği, ayrıca özel olarak yüze, mimiklere yüklenmeye gerek olmadığı vurgulanır.

Stanislavski’yi kavramak ve fiziksel aksiyon çalışmalarımızın kuramsal arka planını sağlamlaştırmak için; Stanislavski Provada’dan (Vasili Toporkov), Stanislavski Sistemi’nden (Sonia Moore),

Stanislavski: Bir Giriş’ten (Jean Benedetti) yararlandık.

Doğancan Demir - Furkan Kaya

Mayıs 2019